การทำงานของสมองซีกขวากับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

Baby-led Breastfeeding :“ Right  brain thinking”
                                           การทำงานของสมองซีกขวา กับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
Dr. Christina Smillie   26 พค 54  10.30-12.00
เก็บความโดย พญ. ศิริพัฒนา ศิริธนารัตนกุล
Take home messages
1.ฮอร์โมน oxytocin มีผลต่อทั้งแม่และลูก ช่วยการสื่อสารระหว่างกัน
2.สัญชาติญาณของแม่ช่วยให้ลูกปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมรอบตัว
3.Oxytocin มีผลทั้งในระยะสั้นและยาวต่อการรับรู้ข้อมูลของแม่  ช่วยให้แม่เข้าใจข้อมูลที่เราสื่อสารให้
                             จากการวิจัยของสถาบัน Karolinska ประเทศสวีเดน  เรื่อง ผลoxytocin ต่อ แม่และลูกพบว่าoxytocin มีความเกี่ยวข้องกับระบบประสาทเคมี (Neurochemistry)  คือ เป็นทั้ง neurotransmitter และ peripheral hormone  และส่งผลต่อพฤติกรรมไปจนถึงบุคลิกภาพ
                             เป็นที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่า  oxytocin เป็นฮอร์โมนแห่งความรัก  การคลอด และการให้นมแม่ ( Love, Labour, Lactation)  เพราะ ทำให้แม่อยากโอบกอดลูก  มดลูกหดตัว และมีการหลั่งน้ำนม ( milk ejection reflex) แต่อีกบทบาทหนึ่งที่ยังไม่ค่อยมีการกล่าวถึงกัน คือ บทบาทที่ช่วยการให้นมแม่ และทำให้ทารกปรับตัวมีชีวิตรอดได้

สิ่งที่กระตุ้น oxytocin ในแม่:  ผิวสัมผัสผิว    การดูดนมแม่  เป็นลักษณะ neuro-sensory   oxytocin ทำให้แม่มีพฤติกรรมของความเป็นแม่ ( maternal behavior)  และทำให้แม่รู้สึกหิวน้ำ (จากผลของ vasopressin)

ลูกได้รับ oxytocin จากระบบ neuro-sensory เช่นกัน  โดยมี ความอบอุ่นและการสัมผัสผิวหนังเป็นตัวกระตุ้น  นอกจากนี้การกระตุ้นเยื่อบุในปาก และเพดานปากของลูกก็กระตุ้น oxytocin ในลูกเช่นกัน
               -Oxytocin ที่เข้าสู่ลูก กระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนจากทางเดินอาหารของลูกด้วย คือ CCK (Cholecystokinin) ทำให้มีการเคลื่อนย้ายสารอาหาร (mobilize nutrients) และช่วยการย่อย
                               -ผลทำให้การเต้นของหัวใจช้าลง ความดันโลหิตต่ำลง
                              - เป็นฮอร์โมนต่อต้านความเครียด และทำให้เกิดความผูกพันและความรัก(affliliation and affection)
 
                             ผลจากการวิจัยพบว่า  แม่ที่ให้ลูกดูดนมแม่และมีระดับ oxytocinสูง จะใช้เวลาอยู่กับลูกมากขึ้น เอามือลูบตัวลูกมากกว่า  ให้ลูกกินนมแม่  และทนต่อความเบื่อหน่ายได้ดีกว่า ผลของฮอร์โมน oxytocin ทำให้แม่มีความสุขกับการให้นมแม่โดยไม่เบื่อ และ ทำให้เกิดสัญชาติญาณข­องความเป็นแม่
               Dr. Christina ยกตัวอย่าง ว่า ในครอบครัวหนึ่งที่ยายไม่เคยให้นมแม่มาก่อน จึงจดจำได้ว่าการอุ้มลูกกินนมจากขวดนั้นน่าเบื่อมาก (ไม่มีฮอร์โมน oxytocin มาช่วย) เมื่อลูกของตนมีลูกและเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้อย่างประสบความสำเร็จ  ยายนึกถึงความรู้สึกของตัวเองว่าการป้อนนม(ขวด) ให้ลูกนั้นน่าเบื่อเพียงไร ก็คิดว่าลูกสาวน่าจะรู้สึกเบื่อเช่นเดียวกัน จึงอยากจะช่วยอุ้มหลานมากินนมจากขวดแบ่งเบาภาระแม่บ้าง  ส่วนแม่ก็ไม่อยากให้ใครมายุ่งเพราะ ปรับตัวให้ลูกกินนมแม่ได้ดีอยู่แล้ว  จึงอาจเกิดความเข้าใจไม่ตรงกันในครอบครัวเกิดขึ้นได้
สมอง 2 ซีก ซ้ายและขวา  มีส่วนเชื่อมโยงกันตรงกลางเรียกว่า corpus collosum
               คนเราจะใช้สมองทั้งสองซีกทำงานประสานกัน บทบาทของสมองแต่ละซีกสรุปได้ดังนี้                                 ในช่วงหลังคลอด ด้วยอิทธิพลของฮอร์โมน oxytocin จะทำให้สมองซีกขวาทำงานเด่นขึ้นมา มีอารมณ์ความรู้สึกที่อ่อนไหว การทำงานของสมองซีกซ้ายจะลดลง  ในกลุ่มแม่ที่เคยทำงานโดยใช้สมองซีกซ้ายมากมาก่อนคลอด( เช่น แพทย์ นักบัญชี ทนายความ) จะเคยชินกับความถูกต้องเป็นขั้นตอนอธิบายได้ เป็นเหตุเป็นผล           เมื่อความรู้สึกขึ้นมามีบทบาทนำ จึงทำให้แม่กลุ่มนี้อาจจะมีความสับสนในช่วงหลังคลอด เพราะอยู่ๆจะจำอะไรที่เพิ่งจะรับฟังมาไม่ได้    เรียกว่า มีความพร่องทางการรับรู้ชั่วคราว (  cognitive deficit or left brain deficit)   แม่กลุ่มนี้จึงมีความรู้สึกไม่มั่นคง (insecure) จึงอาจจะชดเชยด้วยการจดทุกอย่างอย่างละเอียด เช่นเวลาที่ลูกกินนม จำนวนชั่วโมงที่ลูกนอน   
                             การใช้คำพูดและการปฏิบัติกับแม่ช่วงหลังคลอดนี้จึงต้องมีความระมัดระวังอย่างมากให้เป็นไปทางบวกมากกว่าลบ เพราะ  อารมณ์ความรู้สึกจะทำให้จำคำพูดหรือ ภาษากาย นั้นไปนาน   

“Affective synchrony”     Allan schore ได้อธิบายว่า   คือ การที่อารมณ์ความรู้สึกมีการส่งผ่านถึงกันได้ระหว่างแม่กับลูก  มีความสอดคล้องกันไปในทำนองเดียวกัน  เหมือนมีการสื่อสารโดยตรงระหว่างสมองซีกขวาของแม่ไปยังสมองซีกขวาข­องลูก
               ระบบการปรับตัวของลูกที่ยังไม่เจริญพัฒนาเต็มที่ จะได้รับการช่วยเหลือให้ปรับตัวได้ดีขึ้นโดยระบบของแม่ที่พัฒนาดีแล้ว  จึงทำให้ทารก                                  –เรียนรู้สิ่งใหม่ๆได้
                               -ปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อม
                               -จัดการกับความเครียดที่เกิดขึ้นได้

• -วางระบบเชื่อมต่อในสมอง (lay down brain pathways)

 
          การสื่อสารระหว่างกันเช่นนี้เป็นไปตามธรรมชาติ เราไม่ต้องสอนแม่ เพราะ แม่ลูกติดต่อกันเช่นนี้มานานแล้วตั้งแต่สมัยโบราณที่แม่ลูกได้อยู่ด้วยกันตลอดช่วงหลังคลอด    การแยกแม่ลูกออกจากกันจะทำลาย affective synchrony นี้  แต่ถึงแม้แม่ลูกจะแยกจากกันช่วงสั้นๆ ก็ไม่มีผลเสียมาก เพราะ ทารกจะเรียนรู้การปรับตัวลดความเครียด  โดยการปลอบตัวเองได้ในอนาคต
                 แม่ลูกหลังคลอดเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน
                 ผูกพันกันโดยมีการให้นมแม่เป็นตัวประสาน
                 ส่งผ่านอารมณ์ ความรัก ความอาทรซึ่งกันและกัน
                 แม่ลูกมีการสื่อสารกัน   คุยกันโดยใช้เสียงสูงๆต่ำๆ อ่อนโยน
               ไม่จำเป็นต้องเป็นคำที่มีความหมาย
                 ใช้อารมณ์ความรู้สึกมากกว่าเหตุผล จึงจะมีความสุขและชื่นชมยินดีได้