รู้ได้อย่างไรว่าน้ำนมแม่พอสำหรับลูก?

พญ.  ศิริพัฒนา ศิริธนารัตนกุล
               
 
น้ำนมแม่พอสำหรับลูกเสมอ                             
               ในช่วง 2-3 วันหลังคลอดทารกไม่ได้ต้องการน้ำนมมากมายอย่างที่คนส่วนใหญ่มักจะเข้าใจผิด  คิดว่าทารกจะต้องกินนมเป็นออนซ์ออนซ์ ตั้งแต่วันแรก  ในความเป็นจริง เต้านมของแม่จะผลิตน้ำนมโคลอสตรัม ซึ่งเป็นน้ำนมที่มีคุณค่ามากที่สุด เราเรียกง่ายๆว่า “หัวน้ำนม”   ในวันแรกประมาณ  1.5-7  ซีซี ต่อมื้อเท่านั้น    ซึ่งจะพอดีๆกับความจุกระเพาะของทารกแรกเกิดในวันแรก คือ  5- 7  ซีซี(  เทียบขนาดได้กับมะเขือเทศสีดา)  ปริมาณน้ำนมแม่ที่ลูกจะได้รับใน 2 4  ชั่วโมงแรก ประมาณ 15- 30 ซีซี เท่านั้น  ปริมาณเพียงเท่านี้เพียงพอสำหรับทารกแล้ว  หากทารกได้รับน้ำนมในแต่ละมื้อมากเกินกว่า  7 ซีซี  จะอาเจียนออกมา เพราะกระเพาะอาหารของลูกยังไม่ยืดหยุ่นดีจึงรับน้ำนมทีละมากๆไม่ได้
                 ธรรมชาติของทารกที่ยังอยู่ในครรภ์มารดา จะมีการกลืนน้ำคร่ำเข้าท้องทีละอึก แต่ละอึกห่างกันสักระยะหนึ่ง  นั่นคือปริมาณน้ำที่กระเพาะลูกเคยรองรับได้ในแต่ละครั้งที่กลืนทีละอึกสองอึกเท่านั้น  ไม่ได้มากมายอะไรเลย    ในวันแรกหลังคลอดก็เช่นเดียวกันค่ะ  กระเพาะของลูกยังอยู่ในระยะปรับตัวเพิ่งจะออกมาจากท้องแม่ จะไม่ชินกับปริมาณนมจำนวนมากๆ     ธรรมชาติก็ช่างดีเหลือหลาย  ช่วยทำให้น้ำนมแม่ในวันแรกผลิตได้ไม่มากเช่นเดียวกัน    ช่างพอเหมาะพอดีกับความจุกระเพาะของลูก  ลูกก็ดูดกลืนน้ำนมโคลอสตรัมเข้าไปทีละเล็กละน้อย ดูดกันบ่อยๆตลอดทั้งวัน ลูกก็อบอุ่นบนอกแม่  อาหารก็ได้รับในปริมาณและคุณภาพที่เหมาะสม  คือปริมาณน้อยๆแต่บ่อยๆ  และมีสารภูมิคุ้มกันเต็มเปี่ยม
               ปริมาณน้ำนมแม่จะผลิตมากขึ้นตามการดูดของลูก และกระเพาะอาหารของลูกก็ปรับขนาดให้ใหญ่ขึ้นตามไปด้วย  ในวันที่  3 หลังคลอด กระเพาะอาหารของลูกมีความจุ  22-27 ซีซี  หรือประมาณ  1 ออนซ์  ( เทียบขนาดได้เท่ากับกำปั้นของทารกเอง หรือ มะเขือเปราะ)          
             เมื่อลูกโตขึ้นกระเพาะอาหารของลูกก็ค่อยๆโตขึ้นและยืดหยุ่นมากขึ้นด้วย  เพื่อปรับให้รับน้ำนมแม่ที่ผลิตเพิ่มมากขึ้น จากวันแรกลูกกินนมแม่เฉลี่ย  7  ซีซีต่อมื้อ  เพิ่มเป็น  14 ซีซี ในวันที่  2 และเป็น  38 ซีซี วันที่  3   จนถึง  65ซีซีต่อมื้อในวันที่  7 หลังคลอด   ขนาดกระเพาะอาหารของลูกในช่วงอายุ  10 วัน จะประมาณเท่ากับขนาดไข่ไก่ หรือ มะเขือเทศท้อ
รู้ได้อย่างไรว่าน้ำนมพอสำหรับลูก?

1. ดูอุจจาระของลูก  ใน 1-2 วันแรก ลูกจะอุจจาระเหนียวสีเขียวเข้มถึงดำ เรียกว่า ขี้เทา  หลังจากวันที่  3-4 หลังคลอด สีอุจจาระจะค่อยๆจางจากเขียวเข้ม เป็นสีเขียปนเหลือง  และถ่าย 3-4 ครั้งต่อวัน

 หลังจากวันที่ 4 ทารกที่กินนมแม่อย่างเดียวจะมีอุจจาระสีเหลืองทองนิ่มจนถึงเหลว มีน้ำปนค่อนข้างมาก และถ่ายอุจจาระ 3-4 ครั้งขึ้นไปต่อวัน  บางคนอุจจาระทุกครั้งที่ดูดนมแม่   หลังจากทารกอายุ  6 สัปดาห์ จะถ่ายอุจจาระจำนวนครั้งน้อยลงเหลือวันละ 1-2 ครั้ง แต่อุจจาระจะมีเนื้อมากขึ้น

2. ดูปัสสาวะของลูก   ปัสสาวะสีเหลืองอ่อนใส ในช่วง 5 วันแรกหลังคลอด ควรถ่ายปัสสาวะ3-5  ครั้งต่อวัน และหลังจากนั้น อย่างน้อยวันละ  6 ครั้ง
3. หลังจากลูกดูดนมแม่อิ่ม จะปล่อยหัวนมออกมาเอง  ลูกนอนหลับได้ ไม่งอแง  เมื่อหิวก็ตื่นขึ้นมาดูดนมแม่ใหม่ ในช่วงเดือนแรกนี้ ลูกจะตื่นขึ้นมาดูดนมแม่บ่อยๆ บางคนดูดทุก 1 – 2 ชั่วโมง ถือว่า เป็นเรื่องปกติธรรมชาติ ในการกระตุ้นการสร้างน้ำนมแม่
4. ก่อนให้นม จะรู้สึกว่าเต้านมหนัก และตึง  หลังจากลูกดูดเสร็จ เต้านมจะนิ่ม และรู้สึกเบาลง

 
สัญญาณที่บ่งบอกว่าลูกหิว
               หลังจากช่วงระยะเวลาวันแรกๆผ่านไปแล้ว  แม่ที่ช่างสังเกตลักษณะท่าทางของลูก จะค่อยๆเรียนรู้ว่า ถ้าลูกทำท่าอย่างนี้หมายความว่าอย่างไร  เมื่อลูกเริ่มหิว  ลูกจะกำมือแน่น และงอแขนขึ้นมาเอากำปั้นมาแตะที่ริมฝีปากก่อน    ต่อมาก็อ้าปากเอากำปั้นใส่ปาก  อมและเริ่มดูดมือตัวเอง   ถ้าเริ่มอุ้มลูกเข้าหาเต้านมแม่ตั้งแต่ระยะนี้ ลูกก็จะมีเวลาไซ้หาเต้านม และอ้าปากงับเต้านมได้ถนัด   และอมลานนมเข้าไปลึกมากพอ ลูกจึงดูดนมแม่ได้อย่างมีความสุขจนเกลี้ยงเต้าและปล่อยปากออกมาเอง
               แต่ถ้าคุณแม่มือใหม่ยังไม่ทราบว่าการเอามือเข้าปากเป็นสัญญาณบ่งว่าหิว  จึงยังไม่อุ้มลูกเข้าเต้า ลูกก็จะอ้าปากแลบลิ้นออกมา  ไซ้หาสิ่งที่อยู่ใกล้ๆ   ยกกำปั้น และกระวนกระวายมากขึ้น จนในที่สุดก็ร้องไห้  ถ้าอุ้มมาดูดนมแม่ในขณะที่ลูกเริ่มร้องไห้ อาจจะทำให้การงับเต้านมได้ไม่ถนัดเท่าที่ควร จึงทำให้ได้รับน้ำนมไม่เต็มที่และหัวนมแม่อาจจะเจ็บถ้าลูกงับไม่ลึกพอ  
               การสังเกตสัญญาณหิวของลูกและอุ้มมาดูดนมแม่ก่อนที่ลูกจะหิวจัดจนร้องไห้จึงเป็นวิธีที่ลูกจะได้ดูดนมแม่ตามความต้องการ และได้รับน้ำนมแม่ทั้งน้ำนมส่วนหน้าจนถึงน้ำนมส่วนหลังที่มีไขมันสูง ลูกจึงอิ่มท้องและมีความสุข